Μπορ, Νιλς Χένρικ Ντάβιντ

(Niels Henrik David Bohr, Κοπεγχάγη 1885 – 1962). Δανός φυσικός. Διδάκτορας στη γενέτειρα του, το 1911, πήγε κατόπιν στο Κέμπριτζ, όπου εργάστηκε με τον Τζ.Τζ. Τόμσον και τον Ράδερφορντ. Το 1916 επέστρεψε στην πατρίδα του και έγινε καθηγητής της Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και το 1921 διευθυντής του Ινστιτούτου Θεωρητικής Φυσικής. Το 1922 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Φυσικής και το 1924 έγινε εταίρος της Ακαδημίας των Λυγκέων. Κατά την αναδιοργάνωση της Παπικής Ακαδημίας (1936) εξελέγη εταίρος της. Ο Μ. υπήρξε ένας από τους διασημότερους θεωρητικούς φυσικούς του αιώνα μας. Η επέκταση των κβαντικών θεωριών (1913), τις οποίες διατύπωσε ο Πλανκ το 1900, στο ατομικό υπόδειγμα του Ράδερφοντ, έθεσε τις βάσεις της νεώτερης θεωρίας του ατόμου. Αν και στην αρχή περιορίστηκε στην περιγραφή του ατόμου του υδρογόνου, το οποίο, εξαιτίας της απλότητάς του, προσφερόταν καλύτερα για μια κβαντική μελέτη, η θεωρητική θέση του Μ., παρ’ ότι χρειάστηκε να εμπλουτιστεί ακόμα και να τροποποιηθεί μερικώς, παρουσίασε μια αποφασιστική καμπή στη γνώση του ατόμου. Στον Μ. οφείλεται η περιγραφή της διάταξης των ηλεκτρονίων στα άτομα και η ερμηνεία των φασματικών και των χημικών ιδιοτήτων που προέρχονται από αυτήν. Με βάση τις εργασίες του Μ. και άλλων, έγινε δυνατό να δοθεί μια θεωρητική ερμηνεία στο περιοδικό σύστημα των στοιχείων του Μεντελέγεβ. Σ’ αυτό το πεδίο έρευνας, ο Μ. υπέδειξε με εξαιρετική ακρίβεια τα χαρακτηριστικά, που επέτρεψαν την ανακάλυψη (1923) του στοιχείου 72, γνωστού σήμερα με το όνομα άφνιο, ανακάλυψη που υπήρξε μια θαυμάσια επιτυχία της θεωρίας του Μ. Από το 1922 ο Μ. είχε επίσης προβλέψει, με εξαιρετική προσέγγιση, ότι τα στοιχεία που ακολουθούν το ακτίνιο, λόγω της διάταξης των εξωτερικών ηλεκτρονίων τους, θα έπρεπε να παρουσιάζουν μια κάποια αναλογία με τα λανθανίδια. Ακόμα και στη μελέτη του πυρήνα η συμβολή του Μ. υπήρξε θεμελιώδης· το υπόδειγμα του πυρήνα, εξομοιωμένο με «σταγόνα νερού», το οποίο πρότεινε αυτός και, ανεξάρτητα, ο Φρένκελ (1937), αναθεωρήθηκε διαδοχικά και μελετήθηκε από τον ίδιο τον Μ. και από άλλους (1939). Το υπόδειγμα αυτό αποδείχτηκε ιδιαίτερα γόνιμο στην ερμηνεία του φαινομένου της διάσπασης του ουρανίου, που άνοιξε τον δρόμο για την εκμετάλλευση της πυρηνικής ενέργειας. Εκτός από τις άμεσες συνεισφορές - από τις οποίες αναφέρουμε μόνο μερικές από τις σημαντικότερες - η συμβολή του Μ. υπήρξε εξαιρετικά σημαντική σε όλες τις κατευθύνσεις της φυσικής κατά το δεύτερο μισό του αιώνα μας.